Auteur: Hanneke Jongeling

‘Er was eens…’ Sprookjes beginnen vaak met deze zin. Soms is het leuk zelf een verhaaltje te verzinnen en te fantaseren over een wereld waarin alles kan en mag. Ben je op zoek naar inspiratie dan zijn ‘vertelstenen’ een leuk hulpmiddel. Vertelstenen zijn dobbelstenen met afbeeldingen, die je inspireren tot wonderlijke associaties en verhaallijnen. Je kan het niet fout doen en het is heerlijk om te lachen om je eigen of andervrouws/-mans fantasie. Succesvol bij etentjes of voor een verhaaltje voor het slapen gaan.

Vertelstenen zijn te koop bij sommige boekwinkels en via Internet.

Voor ieder mens die op zoek gaat
is er een woud om te doorkruisen,
een draak om te verslaan
en een schat om te vinden. 

Niemand kan de draak
van een ander verslaan,
een ieder heeft zijn eigen weg,
zijn eigen draak,
zijn eigen schat. 

Uit: Harts-tocht, de levensweg die wij afleggen,
door Christine van der Burg

Bij het autobiografisch schrijven stuit je soms op pijnlijke herinneringen die moeilijk zijn om over te schrijven. Maar ze horen wel bij je levensverhaal. Dan kan het helpen om afstand te nemen en over jezelf te schrijven vanuit een ander standpunt. Willemijn Soer geeft in haar boek Autobiografisch schrijven daarvoor verschillende mogelijkheden (blz. 68).

Eén manier om anders te kijken naar een levenservaring is je herinnering te beschrijven vanuit het perspectief van een sprookjesverteller: Er was eens… Je kan daarbij vrij fantaseren en over jezelf schrijven alsof je een ander bent, misschien een kabouter, een elf of een dier. Willemijn: ‘Hierdoor wordt ons verhaal niet alleen draaglijk, het wordt ook universeel. En merkwaardigerwijs: het wordt meer dan ooit van ons.’ 

Christine van der Burg werkt met beelden en gedichten. Haar boek Harts-tocht, over spiritualiteit en creativiteit, begint met het hoofdstuk Sprookjes en symboliek. ‘Sprookjes ondersteunen met hun beeldentaal onze levensreis: de uitdagingen waarvoor wij komen te staan blijken universeel te zijn. (…) Wij verzamelen moed en gaan op pad. En met vallen en opstaan, door te verdwalen en te zoeken, door doolhoven en wouden heen, vinden we de juiste weg.’

‘…omdat iets wat in de jeugd gebeurd is, dikwijls
het gevolg is van een voorval op oudere leeftijd.’
Marten Toonder

Wat gebeurt er met je herinneringen als je verleden er anders uitziet dan je dacht? Als je vader niet je vader blijkt te zijn? Als een vriend of geliefde de dader blijkt te zijn van een ernstig delict? Is je verleden de som van je herinneringen? Wat is waarheid als je schrijft over je leven en hoe belangrijk is dat?
Deze en andere vragen komen aan bod in Als mijn geheugen me niet bedriegt van Douwe Draaisma.
Het boek is uitgegeven in 2016 en beschrijft ‘een onderzoek naar de wijze waarop ervaringen op latere leeftijd herinneringen achteraf kleuren en veranderen’. Bovenstaand citaat is eraan ontleend.

Margareta Magnusson schreef een vrolijk boekje over de edele Zweedse kunst van döstädning. Dö betekent in het Zweeds ‘dood’ en städning betekent ‘opruimen’. Het is een Zweeds gebruik om je materiële bezittingen te ordenen tegen het einde van je leven. Volgens de schrijfster is het ‘een ritueel dat je helpt te reflecteren op je leven – of dat nou binnenkort op zijn einde loopt of nog bij lange na niet.’

Zij schrijft over de ‘weggooidoos’ waarin je dingen bewaart die alleen voor jezelf van belang zijn. ‘Wanneer je je papieren doorneemt, kom je misschien brieven tegen waarin de auteur liefkozende woordjes heeft geschreven, zoals ‘lieve, goede vriendin’, ‘verrukkelijk’ en andere heerlijkheden die je telkens weer wilt lezen en liever aan de muur zou handen dan weggooien. Wanneer ik zulke dingen tegenkom, die totaal geen waarde voor anderen hebben maar enorm waardevol zijn voor mij, dan haal ik mijn ‘weggooidoos’ tevoorschijn. Als ik er niet meer ben, mag die worden vernietigd.’
Ze eindigt met de opmerking: ‘Het is heel belangrijk dat je geen grote doos neemt. Een schoendoos zou voldoende moeten zijn.’

Werkelijke liefde laat los.
Wat je werkelijk liefhebt,
vertrouw je aan zichzelf toe.
Wat je werkelijk liefhebt,
wordt een deel van je.
Wat je loslaat,
blijft een deel van je.
Wat een deel van je is,
kun je nooit verliezen.
Saskia de Bruin

Bij het schrijven over je leven speelt het autobiografisch geheugen een belangrijke rol. Het is de plek in onze hersenen waar we de herinneringen aan ons leven opslaan. De structuur van dit geheugen kan je zien als drie ‘kamers’:

• De kamer met de ansichtkaarten: specifieke eenmalige herinneringen. Die

  

  keer dat je door het ijs zakte, de tekening van je zusje die akelige kinderen in een plas hadden gegooid, je eerste zoen. Er zijn zintuiglijke sensaties aan verbonden: het klonk, het zag eruit, het rook, het voelde, het smaakte…

• De kamer met algemene gebeurtenissen die vaker voorkwamen of langer duurden. Zoals het jaarlijkse kerstfeest van de zondagschool, onze vakantie in Oostenrijk. Ze zijn algemeen in de zin van: het was mooi weer of we kregen altijd een sinaasappel. Er kan een oordeel bij horen: ik vond het een fijne tijd of juist niet.
• De kamer van de periodes in je leven: Mijn tijd op de kleuterschool, mijn eerste baan. Vaak verbonden aan algemene beschrijvingen van wat je in die periode deed, met wie, waar en waarom.

Herinneren kan spontaan optreden, doordat je iets ziet, hoort, ruikt of voelt. Door de geur van vers hooi weet je ineens weer hoe je vroeger je opa mocht helpen bij het binnenhalen van het hooi, hoe warm het was in de zon en hoe je telkens moest niezen.

Je kan ook actief herinneringen terughalen door terug te denken aan een bepaalde periode. Bijvoorbeeld toen je pas op kamers woonde en ook nog je eerste baan had. Hoe vol de dagen waren en hoe weinig tijd je opeens had voor leuke dingen. Hoe moe je ’s avonds was. Maar ook dat je de vrijheid had om te doen wat je wilde, uitgaan en uitslapen.

Schrijven vanuit je herinnering is ordenen. Je brengt verbinding aan tussen de gebeurtenissen en perioden in je leven. Je legt levensverhalen vast, over een korte of een langere periode in je leven. Als je al die verhalen samenvoegt, rangschikt en redigeert heb je de basis voor je autobiografie. Door het toevoegen van foto’s, tekeningen, scans van belangrijke documenten etc. wordt het boek compleet.

Geïnspireerd door: Op verhaal komen – Je autobiografie als bron van wijsheid, door Ernst Bohlmeijer & Gerben Westerhof